تعداد چهار نفر از اعضا هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی در یک همکاری مشترک اقدام به تدوین فرآیند آموزشی در حیطه یاددهی و یادگیری نمودند که در جشنواره شهید مطهری 1402 موفق به کسب رتبه دوم فرآیند برتر کشوری گردید. در این خصوص مصاحبه ای با دکتر رفعت رضاپور نصرآباد عضو هیئت علمی دانشکده از همکاران این فرآیند درباره مسیر دانش پژوهی و دستاوردهای طرح و راهکارهای  انجام شد که خلاصه ای از آن به شرح ذیل است:

مسیر دانش پژوهی آموزشی چگونه است؟

دانش پژوهی آموزشی به معنای تلاش برای به دست آوردن دانش جدید و عمیق در حوزه‌ای خاص است. در این نوع دانش پژوهی، فرد به دنبال یادگیری عمیق و گسترده در یک حوزه خاص است که به توسعه تخصص و مهارت‌های او کمک می‌کند. دانش پژوهی آموزشی دارای مراحلی است که به ترتیب شامل موارد ذیل است:

ابتدا انتخاب حوزه مورد نظر: فرد باید حوزه‌ای را که به آن علاقمند است و می‌خواهد در آن تخصص پیدا کند را مشخص کند.

دوم تعیین اهداف: بعد از انتخاب حوزه، فرد باید اهداف خود را تعیین کند. این اهداف باید مربوط به افزایش دانش و تخصص در حوزه انتخابی باشد.

سوم جمع‌آوری منابع: فرد باید منابع مختلفی را که به او در افزایش دانش و تخصص کمک می کند جمع آوری نماید. این منابع می‌تواند کتاب، مقاله، ویدئوهای آموزشی و دوره‌های آموزشی باشد.

مرحله چهارم، مطالعه و تحقیق: باید به مطالعه و تحقیق در حوزه انتخابی بپردازد تا دانش و تخصص خود را در این حوزه افزایش دهید. این  مورد شامل مطالعه کتاب‌ها، مقالات و پژوهش‌های مرتبط و همچنین گفتگو با افراد متخصص در حوزه انتخابی است.

سپس تجربه عملی است. برای بهترین یادگیری، باید تجربه عملی نیز در حوزه انتخابی داشته باشید. بهترین راه برای این کار شرکت در دوره‌های آموزشی و کاربردی است.

بعد از آن مرحله بازخورد است. برای بهبود روند یادگیری، باید بازخورد دریافت کنید. این مورد شامل گفتگو با افرادی است که در حوزه انتخابی شما تخصص دارند، استفاده از نظرات و پیشنهادات و همچنین تمرین مهارت‌های خود در محیط‌های عملی است.

و در نهایت نتیجه‌گیری: در این مرحله، باید به نتایج کار خود نگاهی دقیق بیندازید. بررسی کنید که آیا هدف شما از دانش پژوهی آموزشی به دست آمده است یا خیر. در صورت نیاز به تغییرات، باید برنامه خود را تغییر داده و ادامه دهید.

در مجموع، دانش پژوهی آموزشی یک فرآیند طولانی و پیچیده است که نیاز به تلاش و تمرکز زیادی دارد.

 

دستاوردهای طرح نقشه ذهنی در آموزش دانشجویان پرستاری چیست؟

استفاده از نقشه ذهنی به عنوان یک روش آموزشی موثر و جدید در آموزش دانشجویان پرستاری می‌تواند به دستاوردهای زیر منجر شود:

1- افزایش تمرکز و توجه: استفاده از نقشه ذهنی به دانشجویان کمک می‌کند تا در بهترین وضعیت، توجه و تمرکز خود را در طول فرآیند یادگیری حفظ کنند.

2- بهبود حافظه: نقشه ذهنی می‌تواند حافظه دانشجویان را بهبود بخشد و آن‌ها را در به یاد آوردن مفاهیم و جزئیات کمک کند.

3- تسهیل فرآیند یادگیری: نقشه ذهنی به دانشجویان کمک می‌کند تا درک بهتری از مطالب درسی خود پیدا کنند و به راحتی از روی این نقشه‌ها مطالب را مرور و بازیابی کنند.

4- ایجاد ارتباط وابستگی میان مفاهیم: استفاده از نقشه ذهنی به دانشجویان کمک می‌کند تا ارتباطات بین مفاهیم را برای خودشان مشخص کنند و درک بهتری از آنها داشته باشند.

5- تسهیل در به یاد آوردن مفاهیم: به دلیل اینکه نقشه ذهنی با استفاده از تصاویر، شکل ها و رنگها شاخته شده است می تواند در به یادآوردن مفاهیم به دانشجویان کمک کند.

6- افزایش خلاقیت: استفاده از نقشه ذهنی می تواند به دانشجویان کمک کند تا خلاقیت خود را در مطالعه و یادگیری افزایش دهند و به دنبال راه هایی نوین و متفاوت برای حل مسائل، بخصوص در محیط های بالینی باشند.

بطور کلی استفاده از نقشه ذهنی به عنوان یک روش آموزشی موثر و جدید می تواند در ایجاد محیط یادگیری خلاقانه، فعال و پویا به دانشجویان کمک کند تا درک و تفکر خود را ارتقا دهند.

 

راه کارهای اجرایی برای پیاده سازی طرح نقشه ذهنی در آموزش دانشجویان پرستاری در سطح کلان تر چیست؟

برای پیاده سازی طرح نقشه ذهنی در آموزش دانشجویان در سطح کلان، می‌توان از رویکردها و راه کارهای اجرایی زیر استفاده کرد:

در ابتدا، باید به دانشجویان و اساتید آموزش داد که چگونه باید از نقشه ذهنی استفاده کنند. بهترین روش برای این کار برگزاری دوره‌های آموزشی و تدریس مهارت های نقشه ذهنی در قالب کارگاه‌های عملی است که اساتید و دانشجویان را با نحوه استفاده از نقشه ذهنی در آموزش آشنا می‌کنند.

برای استفاده از نقشه ذهنی در آموزش دانشجویان، می‌توان از نرم‌افزارهای مختلفی مانند MindView، MindNode، XMind و ... استفاده کرد. برای انتخاب نرم‌افزار مناسب، لازم است به ویژگی‌های آن، قابلیت‌ها، امکانات و راحتی استفاده توجه کرد.

سپس برای تدوین نقشه ذهنی مناسب، می‌توان از رویکردهای مختلفی مانند شناخت مفاهیم، ارتباط مفاهیم با یکدیگر و تفکر انتقادی بهره برد. همچنین، می‌توان از تکنیک‌های مختلفی مانند رنگ‌آمیزی، ایجاد علائم، استفاده از تصاویر و ... برای بهبود خلاقیت و درک دانشجویان استفاده کرد.

برای تحریک تفکر خلاقانه در دانشجویان و بهبود تفکر انتقادی آن‌ها، می‌توان به انجام فعالیت‌های گروهی پرداخت. در این فعالیت‌ها، دانشجویان با استفاده از نقشه ذهنی، به ایجاد ارتباط بین مفاهیم، ایجاد پیوندها و تفکر خلاق و پویا اقدام خواهند کرد. به عنوان مثال، می‌توانند یک نقشه ذهنی از یک موضوع مورد نظر را با هم تدوین کرده و با هم به انجام پروژه‌های گروهی بپردازند.

راهکار دیگر برای اجرایی سازی نقشه ذهنی در آموزش دانشجویان، استفاده از آن در برنامه‌ریزی درسی اساتید می باشد که موجب  نگرش کلی از درس و موضوعات آن می شود. این روش به اساتید کمک می‌کند تا با یک نگاه سریع به نقشه ذهنی، بتوانند به سرعت از گستره مطالب درسی آگاهی پیدا کنند و به دانشجویان خود آموزش دهند.

همچنین استفاده از نقشه ذهنی در فرآیند ارزیابی دانشجویان، به اساتید کمک می‌کند تا بهتر بتوانند از سطح دانش و درک دانشجویان خود آگاهی پیدا کنند. این روش به دانشجویان کمک می‌کند تا بهتر بتوانند اطلاعات مورد نیاز خود را به یاد بیاورند و به صورت جامع و کامل به پاسخ‌دهی سوالات ارزیابی بپردازند.

استفاده از نقشه ذهنی در آموزش، به دانشجویان کمک می‌کند تا بهتر بتوانند در فرایند همکاری و هماهنگی با همکلاسی‌های خود عمل کنند، موضوعات مختلف را با یکدیگر مرتبط کنند و به ایجاد روابط بین اطلاعات پرداخته و از اطلاعات مورد نیاز برای همکاری و هماهنگی بهره ببرند.

به طور خلاصه، استفاده از نقشه ذهنی در آموزش دانشجویان علوم پزشکی کمک می‌کند تا به بهترین نحو ممکن از این روش در یادگیری خود استفاده کنند و بهتر مطالب درسی پوشش داده شده را به خاطر بسپارند که در نتیجه بهبود کیفیت یادگیری آن‌ها را به دنبال خواهد داشت. این مهم با برنامه ریزی صحیح برای آموزش دانشجویان و اساتید در سطح دانشکده و دانشگاه امکان پذیر است.